Połowa lata to pora roku, na którą cały rok czekają miłośnicy grzybów. Jedni zbierają grzyby hobbystycznie, inni w celach zarobkowych a jeszcze inni z myślą o całorocznych zapasach. Chyba najbardziej popularnym i dobrze nam wszystkim znanym grzybem jest pieczarka. Dostępna w sklepach w zasadzie o każdej porze roku, a to ze względu na łatwą jej uprawę nawet w domowych warunkach. My skupimy się dzisiaj jednak na innych najbardziej popularnych grzybach występujących w naszych lasach.
W przyrodzie występuje około MILIONA różnych gatunków grzybów a nauka rokrocznie charakteryzuje około 2000 nowych gatunków. Oczywiście tylko niewielka ich liczba nadaje się do spożycia przez człowieka. Większość z nich jest trująca i czasami nawet mały kęs może doprowadzić do śmierci człowieka. Dlatego też wielu z nas rezygnuje z poszukiwania grzybów na własną rękę z obawy przed zebraniem właśnie tych trujących. Nie da się ukryć, że aby wybrać się na grzybobranie musimy posiadać odpowiednią wiedzę, najlepiej popartą doświadczeniem w ich zbieraniu np. z osobą dobrze znającą się na grzybach.
Odpowiednie przygotowanie do grzybobrania
Wybierając się na grzyby, musimy przede wszystkim posiadać odpowiednie ubranie oraz sprzęt. Dlatego dobrze wcześniej wyposażyć się w wysokie buty typu gumofilce (ochronią nas przed kleszczami, mrówkami, a także w razie czego przed ukąszeniami węży), koszyk na zbiory oraz ostry nóż (najlepiej specjalnie przeznaczony do tego celu). Tak wyposażeni jesteśmy gotowi do wyjścia „w las” :)
Mamy odpowiednie ubranie oraz sprzęt. Teraz warto wiedzieć czego szukamy... Najbardziej popularnymi w Polsce grzybami zbieranymi przez miłośników grzybobrania są: kozaki (oryginalna nazwa to Koźlarz), maślaki, borowiki, rydze, podgrzybki czy kurki.
Kozaki
Pierwszy z nich – koźlarz/kozak to jeden z najbardziej popularnych grzybów w naszych lasach. Są dwie odmiany koźlarza: koźlarz babka i koźlarz czerwony. Pierwsza z nich występuje najczęściej w lasach brzozowych, w pobliżu drzew, w parkach i ogrodach. Najlepiej zbierać młode okazy ze względu na ich większe właściwości odżywcze. Pamiętać należy jednak, że jadalne są tylko ich kapelusze! Okres występowania tych grzybów przypada od połowy lipca do końca listopada. Koźlarz babka dostarcza nam białko, niacynę, witaminę D i innych cennych minerałów. Grzyby te nadają się zarówno do marynowania, jak i suszenia i gotowania. Jak rozpoznać koźlarza babkę? Kapelusze tego grzyba mają zazwyczaj nie więcej niż 20 cm szerokości. Występują w wielu barwach i odcieniach: od orzechowej po brunatną lub szarą. Kapelusz w kształcie półkolistym z czasem staje się poduszkowaty, jego wierzch jest gładki natomiast pod spodem widoczne są rurki koloru białego. Trzon koźlarza babki osiąga do 20 cm wysokości i pokryty jest zazwyczaj brunatnymi łuskami.
Druga odmiana, czyli koźlarz czerwony nazywany także borowikiem czerwonym to również jeden z najpopularniejszych grzybów w naszych lasach i chętnie zbierany przez grzybiarzy. Ceniony jest między innymi za swoje walory smakowe, ale także za to, że jest cennym źródłem węglowodanów i białka, które dostarcza naszemu organizmowi. Odmiana ta występuje od połowy lipca do końca października. Spotkać go możemy w lasach, jak również przy pojedynczych drzewach. Rośnie w sąsiedztwie osiki i topoli. Kapelusz koźlarza czerwonego rozpoznamy, po kapeluszu którego średnica waha się od 5 do 25 cm, ma kształt kulisty u młodych osobników, który z czasem staje się półkolisty i wypukły. Jego kolor jest ceglastoczerwony czasami z odcieniami jaskrawoczerwonymi, pomarańczowymi lub rudobrązowymi. Powierzchnia kapelusza jest aksamitna i matowa. Pod kapeluszem znajdziemy białe rurki z odcieniami zółtego, oliwkowego i brązowego. U starszych osobników są one szare. Trzon koźlarza czerwonego ma zazwyczaj wysokość od 5-18 cm i grubość ok. 5 cm. Ma maczugowaty kształt i białymi kosmykami, które wraz z wiekiem grzyba ciemnieją i robią się pomarańczowe, orzechowe lub rude. Odmiana ta idealnie nadaje się do marynowania i duszenia.
Maślaki
Kolejnym popularnym grzybem w naszych lasach jest maślak. Podobnie jak w przypadku koźlarzy wyróżniamy dwa rodzaje maślaków: ziarniste i zwyczajne. Maślak ziarnisty rośnie od maja do października i występuje w młodych lasach sosnowych i na ich obrzeżach. Lubi rosnąć w miejscach dobrze naświetlonych. Grzybiarze cenią go za wyśmienity smak. Kapelusz tego grzyba poznamy po jego średnicy wahającej się od 2-16 cm i jego łukowatym (w początkowej fazie rozwoju) kształcie z podwiniętym brzegiem. Wraz z wiekiem staje się płasko rozpostarty i poduszkowaty z ostrym brzegiem. Młode maślaki ziarniste są śliskie i czerwone, lecz wraz z wiekiem stają się suche i żółtobrązowe. Skóra łatwo oddziela się od miąższu. Pod kapeluszem znajdziemy bladożółte rurki, które w późniejszej fazie przybierają barwę ochrową. Ich trzon osiąga wysokość od 4-8 cm i grubość od 1-2 cm. U młodych okazów jest żółtej barwy natomiast im starszy okaz tym kolor jest bardziej brązowy u podstawy. Ma kształt cylindryczny. Maślak ziarnisty nie posiada żadnych walorów odżywczych ma jednak niepowtarzalny smak, który ceniony jest przez miłośników grzybów. Nadaje się najlepiej do duszenia i do zup, a także do sosów grzybowych.
Maślak zwyczajny to bardziej znana odmiana. Jest to grzyb, którego nie sposób pomylić z żadnym grzybem trującym, gdyż nie posiada swojego odpowiednika. Rośnie od maja do listopada. Ceniony przez grzybiarzy za wspaniały smak i aromat. Spotkać go możemy pod sosnami. Kapelusz młodego grzyba jest bardzo okazały i szeroki. Wraz z wiekiem grzyba robi się poduszkowaty. Wierzch kapelusza jest pokryty lepką skórką w odcieniu brązowym, zaś spód kapelusza przybiera barwę żółtą i jest gąbczasty. Trzon maślaka ma ok 5 cm wysokości i 2,5 cm grubości. Jest koloru kremowo żółtego. Badania donoszą, iż spożywanie w diecie tego grzyba chroni nas przed chorobami układu krążenia. Oprócz tego stanowią cenne źródło witaminy A, B (B1, B2, B3 i B12), witaminy C i D. Dodatkowo znajdziemy w nim fosfor, magnez, potas, sód wapń i żelazo. Maślaki możemy dusić, marynować, smażyć i gotować.
Rydze
Kolejnym popularnym przedstawicielem grzybów jadalnych jest rydz. Rydze są jednymi z najchętniej zbieranych grzybów ze względu na swoje znakomite właściwości smakowe i ciekawy, owocowy zapach. Podczas poszukiwania rydzy musimy mieć się na baczności, ponieważ rydza mleczaja jadalnego można łatwo pomylić z innymi grzybami trującymi – mleczajem wełnianką i olszówką. Jak więc rozpoznać tego jadalnego? Podstawową cechą charakterystyczną jest pomarańczowy, łososiowy lub czerwonawy kapelusz o średnicy od 4-10 cm. Początkowo jest on płaski, wypukły natomiast z czasem staje się wklęsły a jego brzegi są podwinięte i faliste. Pod kapeluszem znajdziemy blaszki w kolorze ciemnopomarańczowym. Rydze od lat są ulubionym grzybem polaków, znajdują się we wszelkiego rodzaju sosach a najlepiej smakują duszone na maśle. Występują przeważnie w lasach iglastych na piaszczystych glebach (zwłaszcza w lasach świerkowych).
Prawdziwki (Borowiki)
Innymi bardzo popularnymi grzybami wśród polaków są prawdziwki. Należą one do rodziny borowikowatych a najpopularniejszym z nich jest podgrzybek brunatny. Rosną w lasach iglastych i rzadziej w liściastych najczęściej w sąsiedztwie sosen lub w miejscach ściętego drewna. Jego kapelusz jest w kolorze kasztanowego brązu i jest lekko spłaszczony. Średnica kapelusza waha się od 3-15 cm a pod spodem możemy zauważyć charakterystyczne jasno oliwkowe rurki. W miejscu uszkodzenia kapelusza nabiera on kolor siny lub błękitny. Trzon podgrzybka jest koloru ciemno zółtego i mierzy do kilkunastu centymetrów. Podgrzybek ma bardzo wiele właściwości odżywczych takich jak: witaminy B (B1, B2 i B3), D,A oraz E. Zawierają także składniki mineralne takie jak: żelazo, sód, wapń, potas, cynk, mangan i miedź. W kuchni podgrzybki mają wiele zastosowań. Można je marynować, dusić, suszyć czy mrozić.
Kurki
Kurki to kolejny charakterystyczny i popularny grzyb z rodziny jadalnych. Kurki występują przeważnie w siedliskach borowych ukryte pod mchem lub liśćmi. Rosną od czerwca do października. Grzyb ten ma bardzo charakterystyczny wygląd w porównaniu do przedstawionych wcześniej odmian. Charakterystyczna żółta barwa całego grzyba i jego niewielki rozmiar pozwalają się łatwo rozpoznać w lesie. Kapelusz jest wypukły, który wraz z wiekiem grzyba robi się lejkowaty. Niestety kurka posiada tez swojego niejadalnego odpowiednika. Jest nim lisówka pomarańczowa. Odróżnić ją możemy po gęstszym układzie blaszek pod kapeluszem oraz trochę ciemniejszą barwą kapelusza. Kurki najczęściej wykorzystujemy np. jako dodatek do jajecznicy. Wartości odżywcze tego grzyba są dosyć niskie ze względu na dużą zawartość wody (ok. 90%). Mimo to w kurkach znajdziemy takie składniki odżywcze jak: białka, węglowodany czy tłuszcze, a także witaminy z grupy B, C, D, E oraz beta-karoten.
Wszystkie powyższe grzyby znajdują szerokie zastosowanie w polskiej kuchni. Są cennymi źródłami witamin oraz składników mineralnych. Jednak jeżeli nie jesteśmy pewni czy dany grzyb jest jadalny najlepiej udać się do stacji Sanitarno-Epidemiologicznej gdzie bezpłatnie zasięgniemy opinii fachowców na temat zebranych grzybów. Jeżeli natomiast nadal nie jesteśmy przekonani do samodzielnego zbierania grzybów to możemy skorzystać z własnej, prostej, domowej hodowli. Bardzo dużą popularnością ostatnimi czasy cieszy się hodowla boczniaków. Wiele sklepów internetowych inie tylko oferuje gotowe podłoża w formie kostek. Uprawa boczniaków jest bardzo prosta. Wystarczy kupiony balot postawić w miejscu wilgotnym i zacienionym (np. w garażu, pod altanką, w piwnicy czy ziemiance. Boczniaki posiadają mnóstwo walorów odżywczych takich jak: białko, kwas foliowy, aminokwasy, witaminy z grupy B oraz sole mineralne. Uczeni badający właściwości tych grzybów wykryli także ich działanie przeciwnowotworowe i obniżające poziom cholesterolu we krwi. Mało tego, boczniaki występują w szeroko pojętej medycynie chińskiej i japońskiej. Są one cenionymi składnikami diety przedłużającej życie. Przyczyniają się do zmniejszenia ciśnienia w gałkach ocznych, do leczenia objawów przemęczenia mięśni czy wzmacniania ścian naczyń krwionośnych. Udało się także wykazać, iż boczniaki dzięki zawartości pleuranu mogą powodować zmiejszanie guzów nowotworowych a także mogą być przydatne w przypadku leczenia cukrzycy.
